بخاری خودرو یکی از اجزای مهم ماشین به شمار می‌رود و اهمیت آن در روزهای سرد به خوبی احساس می‌شود. در فصول سرد سال باید حتما اقدام به تعمیر و سرویس بخاری خودرو کنید و تمامی اجزا و قطعات آن را قبل از شروع سرما بررسی کنید. حتما تا کنون این سوال ذهنتان را مشغول کرده است که بخاری ماشین چگونه کار میکند، نحوه عملکرد بخاری خودرو به این صورت است که، احتراق بنزین درون محفظه موتور حرارت زیادی تولید میکند. گرمای تولید شده داخل موتور توسط مایع خنک کننده رادیاتور جذب می‌شود و به رادیاتوری که برای بخاری تعبیه شده انتقال پیدا میکند و باعث تولید گرما می‌شود. در ادامه به معرفی گسترده‌تر در مورد بخاری ماشین، اجزای بخاری خودرو و نحوه کار بخاری خودرو می‌پردازیم.
| جزء | نحوه‌ی عملکرد | نکات مهم / مشکلات متداول |
|---|---|---|
| مبرد / خنک‌کننده (Coolant) | حرارت تولیدشده توسط موتور را جذب کرده و به هیت‌رکور می‌برد | سطح پایین یا هوای داخل سیستم باعث کاهش گرما یا عملکرد ناقص می‌شود؛ نیاز به چک و پر کردن دارد |
| هیت‌رکور (Heater Core) | رادیاتور کوچکی داخل داشبورد که با عبور کولانت گرم، هوا را گرم میکند | در صورت گرفتگی یا نشت، گرما کم می‌شود یا بو/دود داخل کابین می‌آید |
| بلور فن (Blower Fan) | هوا را از طریق هیت‌رکور عبور داده و به داخل کابین می‌فرستد | ضعف یا خرابی آن باعث کاهش یا قطع جریان هوا می‌شود |
| ترموستات (Thermostat) | در دمای مشخص باز می‌شود تا جریان کولانت عبور کند و گرما تأمین شود | خرابی باعث دیر یا عدم گرم شدن موتور و سیستم گرمایش می‌شود |
| دریچهها/درب‌های مخلوط‌سازی (Blend/Mode Doors) | جهت و میزان عبور هوا از هیت‌رکور را کنترل می‌کنند | گرفتگی یا خرابی اکچویتورها باعث عدم تنظیم مناسب دما یا مسیر هوا می‌شود |
| کنترل‌کننده HVAC | تنظیم سرعت فن، دما، انتخاب مسیر و هوای ورودی را بر عهده دارد | در سیستم‌های مدرن، خرابی باعث عدم عملکرد صحیح تنظیمات کابین می‌شود |
اجزای تشکیل دهنده بخاری خودرو
یکی از بخش‌های قدیمی تهویه خودرو شامل سیستم گرمایشی و بخاری می‌شود که از اجزای مختلفی تشکیل شده است. در صورتی که هر یک از اجزای بخاری خودرو دچار آسیب شود، ممکن است سبب اختلال در طرز کار بخاری ماشین شود. در ادامه به معرفی اجزای بخاری خودرو می‌پردازیم.
- رادیاتور
- شلنگ
- واترپمپ
- هسته بخاری
- فن دمنده
- شیر کنترل بخاری
- پنل کنترل گرمایش
- ترموستات خنک کننده
- دریچه تقسیم کننده هوا یا دمپر
نحوه عملکرد بخاری خودرو
سیستم گرمایشی خودرو یا همان بخاری، عملکرد مستقیمی با سیستم خنک کننده موتور خودرو دارد. وقتی ماشین را روشن می‌کنید، پیستون با سرعت بالا به حرکت در می‌آید و انفجار سوخت در سیلندر ماشین گرمای زیادی در موتور به وجود می‌آورد. در این مرحله مایع خنک کننده موتور که از آب و ضد یخ تشکیل شده است، توسط واترپمپ از رادیاتور به سمت موتور فرستاده می‌شود. کاربرد شیر بخاری خودرو نیز کنترل جریان مایع خنک کننده است. این مایع گرمای به وجود آمده از موتور را به خود جذب کرده و مجدد به رادیاتور برمی‌گردد تا خنک شود. در این مسیر، یک دریچه مخصوص تعبیه شده که راه مایع خنک کننده را در مسیر رادیاتور و موتور تفکیک میکند و مایع گرم را به هسته بخاری می‌رساند.
درون هسته بخاری لوله‌هایی برای گردش مایع خنک کننده و پره‌هایی برای انتقال گرما از این قسمت به درون کابین وجود دارد. موتور دمنده موجود در سیستم تهویه خودرو، هوای گرم را به وسیله کندانسورهای A/C و هسته بخاری به سمت خروجی‌های مختلف ماشین هدایت میکند و شما می‌توانید با کم و زیاد کردن درجه بخاری، دمای هوای داخل کابین را تنظیم کنید.
عوامل موثر بر عملکرد بهتر بخاری خودرو
برای تقویت کردن عملکرد بخاری خودرو مواردی وجود دارد که با توجه به آن‌ها می‌توانید تا حد قابل توجهی بر نحوه کار بخاری خودرو خود تاثیر بگذارید. در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
میزان گرمای آب موتور
برای استفاده از بخاری خودرو و تامین دمای گرم داخل کابین ابتدا باید درجه آب موتور تا حد قابل توجهی افزایش پیدا کند. همچنین سرعت گرم شدن آب بستگی به انژکتور یا کاربراتوری بودن ماشین‌ها دارد. ماشین‌های قدیمی‌تر اغلب کاربراتوری هستند و حدود 15 دقیقه زمان نیاز است تا باد گرم را از دریچهها وارد اتاق کنند، در صورتی که خودروهای جدید انژکتوری هستند و با گذشت 3 ثانیه زمان این فرایند را انجام می‌دهند.
جنس بدنه رادیاتور
جنس رادیاتور بخاری خودرو تاثیر بسیار زیادی در رسانا بودن و نبودن گرما دارد. در خودروهای قدیمی جنس رادیاتور از مس و برنج بود که رسانایی کمی در انتقال گرما داشت اما در وسایل نقلیه جدید برای رفع این مشکل، از آلومینیوم در ساخت رادیاتور استفاده شده که تاثیر بسیاری در مدت زمان مورد نیاز برای انتقال باد گرم در بخاری خودرو گذاشته است.
دلایل خرابی بخاری خودرو
اگر بخاری خودرو خراب شود، آسایش و راحتی راننده و سرنشینان ماشین مختل می‌شود. همچنین علاوه بر محیط سردی که در نبود بخاری به وجود می‌آید، روی شیشه‌های ماشین را بخار می‌گیرد و رانندگی سخت می‌شود. پس بهتر است همیشه، مخصوصا در فصول سرد سال از درست بودن بخاری خودرو خود اطمینان داشته باشید تا هم از هوای گرم آن استفاده کنید و هم به دور از خطرات ناشی از وجود بخار بر روی شیشه رانندگی کنید. در ادامه به بررسی مواردی که باعث بروز مشکل در طرز کار بخاری ماشین می‌شوند می‌پردازیم.
خرابی ترموستات خودرو
یکی از مهم‌ترین و ابتدایی‌ترین مواردی که در زمان کار نکردن درست بخاری ماشین باید به آن توجه کنید، طرز کار ترموستات است. اگر عملکرد این قطعه با مشکل مواجه شود، آب موجود در موتور خودرو گرم نمی‌شود و در نهایت باد گرم از بخاری خودرو خارج نمی‌شود.
کافی نبودن آب موتور
در صورتی که سطح آب گردشی موجود در موتور وسیله نقلیه از حد معمول و درست کم‌تر باشد، باعث ایجاد اختلال در نحوه عملکرد بخاری خودرو می‌شود. کمبود آب موجود در موتور ماشین باعث بالا رفتن بیش از حد دمای آن می‌شود و ابتدا ترموستات را از کار انداخته و سپس بخاری خودرو با مشکل مواجه می‌شود.
ایراد در فن یا دمنده هوا
هنگامی که عملکرد فن به درستی انجام نشود، هوای گرم تولید شده به درون کابین ماشین هدایت نمی‌شود یا با قدرت بسیار کم صورت می‌گیرد. در نتیجه موجب سردی هوا یا گرم شدن بسیار کم داخل ماشین می‌شود.
جرم گرفتگی رادیاتور
اگر رادیاتور دچار جرم گرفتگی شود، حرکت آب درون آن به درستی انجام نمی‌شود و عملکرد بخاری ماشین را با اختلال مواجه میکند. پس بهتر است با شستشوی رادیاتور بخاری ماشین از بروز این مشکل جلوگیری کنید.
انواع بخاری خودرو
انواع بخاری خودرو که برای گرم کردن داخل کابین استفاده می‌شوند، با توجه به نوع عملکرد و کاربردشان متفاوت هستند. در زیر، چند نوع رایج از بخاری‌های خودرو ذکر شده است.
- بخاری درجا: بخاری درجا (یا بخاری مستقل) نوعی بخاری است که به صورت جداگانه از سیستم موتور خودرو عمل میکند و معمولاً با سوخت‌هایی مانند گازوئیل یا بنزین کار میکند. این بخاری‌ها بیشتر در خودروهای سنگین مانند کامیون‌ها و اتوبوس‌ها استفاده می‌شوند و در زمانی که خودرو خاموش است نیز گرما تولید می‌کنند.
- بخاری فندکی خودرو: بخاری فندکی یکی از ساده‌ترین و قابل حمل‌ترین انواع بخاری خودرو است که از برق فندکی خودرو (۱۲ ولت) تغذیه می‌شود. این بخاری‌ها معمولاً به راحتی قابل نصب و استفاده هستند و به عنوان یک گزینه اضطراری برای گرمایش سریع به کار می‌روند.
- بخاری الکتریکی خودرو: بخاری‌های الکتریکی خودرو از جریان برق خودرو برای تولید گرما استفاده می‌کنند. این نوع بخاری بیشتر در خودروهای برقی و هیبریدی رایج است و نیازی به گرمای موتور برای کار کردن ندارد.
- بخاری مبتنی بر سیستم خنک‌کننده (آبی): این نوع بخاری، بخشی از سیستم گرمایشی خودروهای معمولی است که با استفاده از گرمای موتور و مایع خنک‌کننده، گرما را به داخل کابین خودرو منتقل میکند. این نوع بخاری در اغلب خودروهای سواری استفاده می‌شود.
- بخاری بنزینی یا دیزلی مستقل: این بخاری‌ها، مانند بخاری درجا، به صورت مستقل از سیستم موتور خودرو عمل می‌کنند و از سوخت‌های فسیلی مثل بنزین یا دیزل برای گرمایش استفاده می‌کنند.
بخاری درجا چیست؟
از انواع بخاری خودرو می‌توان به بخاری درجا اشاره کرد. این بخاری وسیله‌ای است که در ماشین نصب می‌شود و برای گرمایش کابین خودرو، نیازی به روشن بودن موتور نیست. عملکرد این بخاری‌ها به صورت مستقل است و از طریق سوزاندن سوخت مثل گازوئیل یا بنزین گرمای مورد نیاز را تامین می‌کنند. از کاربردهای این بخاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- گرم نگه داشتن کابین ماشین در هوای سرد
- ذوب کردن یخ برف روی شیشه‌ها
- خنک کردن موتور در هوای گرم
کلام پایانی
امروزه و با پیشرفت تکنولوژی سیستم خودرو‌ها نیز به روز می‌شود. بخاری یکی از سیستم‌های تهویه ضروری خودرو است که نحوه کار آن همیشه ذهن افراد را به خود مشغول کرده است. در این مقاله به این سوال پاسخ دادیم و علاوه بر آن به اجزای تشکیل دهنده و طرز کار بخاری ماشین اشاره کردیم. همچنین گاهی اوقات ممکن است بخاری وسیله نقلیه شما دچار اختلال شود که به تعدادی از دلایل آن در بالا پرداختیم.
آیا روشن کردن بخاری در ترافیک باعث داغ شدن موتور می‌شود؟
بخاری کمی از گرمای موتور رو می‌گیره، ولی اونقدری نیست که موتور رو تو ترافیک خنک نگه داره؛ سیستم خنک‌کننده باید اولویت باشه.
چرا شیشه‌های ماشینم وقتی بخاری روشن است، بخار می‌گیرند؟
اگه فقط گاهی این اتفاق می‌افته، هیچی جدی نیست. ولی اگه همش شیشه رو بخار کرده و بوی شیرین می‌پیچه، بهتره یه بار هیت‌رادیاتور رو چک کنی.
یا استفاده از بخاری در زمستان مصرف بنزین را بیشتر میکند؟
نه داداش، بخاری ماشین مثل کولر نیست که کمپرسور داشته باشه و فشار بیاره به موتور. بخاری از گرمای آب موتور استفاده می‌کنه، یعنی وقتی ماشین داره کار می‌کنه و گرم میشه، اون گرما رو می‌کشه میاره تو کابین. پس مصرف بنزین رو زیاد نمی‌کنه، مگه اینکه ماشینو واسه گرم شدن زیاد درجا بذاری روشن بمونه، که اون موقع خودش مصرفو بالا می‌بره.
آیا استفاده از بخاری خودرو تأثیری بر مصرف سوخت دارد؟
بله، استفاده از بخاری ماشین یه کوچولو روی مصرف سوخت تأثیر داره ولی خیلی کمه و قابل چشم‌پوشیه. چون بخاری از گرمای موتور استفاده می‌کنه، نه اینکه خودش سوخت جدا مصرف کنه. فقط وقتی بخاری رو با فن قوی یا دور بالا بزنی، ممکنه دینام بیشتر کار کنه و مصرف یه ذره بالا بره. در کل جای نگرانی نیست.
چرا بخاری ماشین من بعد از ۱۰ دقیقه هنوز گرم نمی‌شود؟
معمولاً اگه بخاری ماشین بعد از ۱۰ دقیقه هنوز گرم نمی‌شه، احتمال زیاد دمای آب موتور هنوز بالا نرفته یا ترموستات ماشین گیره یا خرابه. چون بخاری با گرمای آب موتور کار می‌کنه، اگه ترموستات دیر باز کنه یا کل سیستم خنک‌کاری خوب کار نکنه، هوا گرم نمی‌شه. یه احتمال دیگه هم اینه که هوا توی رادیاتور بخاری گیر کرده باشه یا سطح آب رادیاتور پایینه. پس اول آب رادیاتور رو چک کن، اگه مشکلی نبود، ترموستات و رادیات بخاری رو بررسی کن.